Zagrożenie związane z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 wpłynęło na decyzję o oddelegowaniu pracowników bibliotek do zadań realizowanych zdalnie. Wielu bibliotekarzy chcąc wykorzystać czas, zazwyczaj poświęcony pracy z czytelnikiem, skoncentrowało się na melioracji metadanych w katalogach OPAC.
fot. Justyna Chylak
Proponujemy działania, które bibliotekarze mogą wykonywać prócz katalogowania zbiorów bibliotecznych lub przygotowania do skontrum (wpisywanie numerów inwentarzowych ubytkowanych książek).
System biblioteczny Sowa umożliwia:
szybką i prostą instalację oprogramowania klienckiego na dowolnym stanowisku komputerowym, również w domu.
Aktualna wersja oprogramowania do samodzielnego zainstalowania jest udostępniona poprzez STREFĘ BIBLIOTEKI ze strony www.sokrates.pl/biblioteka
retrospektywną korektę rekordów dzięki której, wprowadzając poprawki w module katalogowania, poprawiamy opisy w OPAC
Istniejący opis bibliograficzny możemy szybko zamienić na dowolny opis pochodzący z innego katalogu, np. opracowany według aktualnych zasad katalogowania (rekordy tworzone od 2017 roku). Zamieniany rekord może być pobrany z katalogu Biblioteki Narodowej lub z dowolnej biblioteki, której katalog jest dostępny w portalu w.bibliotece.pl W trakcie automatycznej zamiany, rekord zachowuje pola zasobu. Więcej nt. temat: https://konsorcjum.sowa.pl/2019/02/15/szybka-melioracja-w-marc21/
globalne uzupełnianie deskryptorów
Może być realizowane dla dowolnej grupy rekordów utworzonej w ramach kolekcji lokalnej i opierać się na wykorzystaniu jednostek leksykalnych zawartych w słownikach (380 i 655, 388 i 648, 385 i 386 oraz 658) lub w udostępnionej kopii CKHW (600, 650, 651). Więcej nt. temat: https://konsorcjum.sowa.pl/2018/02/01/grupowe-dodawanie-deskryptorow/
Prace można uzupełnić funkcją modyfikowania treści podpól i wskaźników, dostępną z menu Operacje. Będzie to przydatne w grupowej zmianie haseł zawierających złożoną składnię JHP oraz przy rozwijaniu skrótów tj. Tł., Red., Oprac.
Skontum w MBP w Chrzanowie (fot. Ewelina Langer)
Sytuacja zagrożenia epidemicznego nie sprzyja funkcjonowaniu bibliotek, ale odpowiednio profilowane zadania bibliotekarzy pracujących w trybie zdalnym, mogą mieć ważny wpływ na formę i jakość informacji o zbiorach bibliotecznych.
Bibliotekarze z filii nr 2 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Z. Arentowicza we Włocławku zorganizowali interesujące szkolenia dla czytelników z obsługi katalogu OPAC w systemie SowaSQL. Prezentujemy zaproszenie na szkolenia z nadzieją inspiracji dla innych bibliotek.
Jeżeli nie korzystają jeszcze Państwo z naszego katalogu on-line, a chcieliby zacząć lub mają Państwo wrażenie, że nie odkryli wszystkich jego możliwości i pełnego wachlarza funkcji, Filia nr 2 oferuje kurs właśnie dla Państwa!
SOWA OPAC pozwala na przeglądanie zbiorów z filii na terenie całego miasta, a konto on – line rezerwować oraz prolongować książki. Co więcej, zostaną Państwo powiadomieni, kiedy zarezerwowana pozycja jest gotowa do odbioru, oraz gdy zbliża się termin jej zwrotu. A to wszystko dostępne w zaciszu własnego domu lub (dzięki wersji mobilnej) innego miejsca z dostępem do internetu. 16, 23,30 stycznia godz. 12.00 – 15.00
Pakiet “Wyborcza Premium” to darmowa prenumerata cyfrowych serwisów “Wysokich Obcasów” i “Gazety Wyborczej” dla wszystkich bibliotek w Polsce działających w gminach wiejskich, miejsko-wiejskich oraz w miastach do 50 tys. mieszkańców.
Z darmowej oferty prenumeraty cyfrowych serwisów “Wysokich Obcasów” i “Gazety Wyborczej” można korzystać na wszystkich urządzeniach w bibliotekach. Istnieje także możliwość samodzielnego samodzielnego założenia konta dla wszystkich czytelniczek bibliotek (kobiety w wieku 15-30 lat) mieszkających w gminach wiejskich, miejsko-wiejskich oraz w miastach do 50 tys. mieszkańców.
Zasoby elektroniczne (Wolne Lektury, Legimi, IBUK Libra, NASBI), niepodlegające rejestracji inwentarzowej w bibliotekach, mogą zostać automatycznie włączone do katalogów bibliotek systemów SowaSQL.
Opisy bibliograficzne e-booków integrują się w OPAC i funkcjonują tak, jak informacje o tradycyjnych zbiorach bibliotecznych. Rekordy otrzymują odpowiednie deskryptory w MARC 21 , status dostępności itd.
E-booki w katalogach SowaSQL
Systemy SowaSQL są przystosowane do zautomatyzowanej współpracy z platformami e-booków, oferującymi dostęp do polskiej i światowej literatury, w tym klasyki oraz nagradzanych nowości literackich. Biblioteki, które zdecydują się udostępnić w katalogach OPAC zasoby wybranych dostawców e-booków, proszone są o zgłoszenia w portalu https://wsparcie.sowasql.pl/
Samodzielne zapisywanie się do biblioteki, składanie propozycji zakupu książek dla bibliotekarza lub zamówień międzybibliotecznych, a także wykorzystywanie elektronicznych kodów czytelnika w trakcie odwiedzin biblioteki, to niektóre z usług dla czytelników, które oferuje katalog biblioteczny on-line w systemie SowaSQL. Katalog, który został zbudowano z myślą o użytkownikach korzystających ze smartfonów, a więc taki, który automatycznie dostosowuje się do ekranów wszystkich urządzeń, na których zostanie uruchomiony.
Zasadniczym elementem systemu bibliotecznego jest OPAC, który dziś spełnia nie tylko funkcje informacyjne. Katalog on-line to potężne narzędzie, które jak wskazują statystyki biblioteczne z powodzeniem komunikuje czytelnika ze światem książek, zmniejsza dystans do instytucji i ostatecznie podnosi czytelnictwo w bibliotece.
Przykładem jest Biblioteka Kraków, w której niespełna co 3 sekundy wypożyczano książkę i którą co 5 sekund odwiedzał czytelnik w 2018 r. Statystyki z lat poprzednich wskazują, że ów dystans czasowy wciąż ulega redukcji. Świadczy to o sprawnym, ale i kompletnym wykorzystaniu usług w systemie SowaSQL. Bibliotekarze pozyskują dziś czytelników z sieci WWW.
Szybkie tempo rozwoju cyfrowych technologii zawsze stanowi wyzwanie dla twórców z branży IT, szczególnie w tych dziedzinach, które świadcząc usługi tradycyjne, muszą pozyskiwać nowe obszary współpracy z użytkownikami. Przykładem takiego działania jest uruchomienie rejestracji czytelnika w katalogu on-line systemu SowaSQL. Rejestracja po części rozwiązuje problem włączenia nieużytkowników do społeczności biblioteki. Użytkownicy niezapisani do biblioteki mają bowiem możliwość dokonania rezerwacji książki, której towarzyszy samodzielny zapis do biblioteki. Przy tej okazji warto dodać, że możliwość samodzielnego zapisu do biblioteki jest dostępna również dla użytkowników, którzy wejdą na profil biblioteki w portalu w.bibliotece.pl
Inną, ważną usługą oferowaną w katalogu OPAC systemu SowaSQL jest Zaproponuj zakup do biblioteki, czyli zgłoszenie przez czytelnika propozycji nabycia książki do biblioteki. Jest to usługa, która na przestrzeni lat ewoluowała i dzięki sugestiom bibliotekarzy osiągnęła funkcjonalność pozwalającą na szybkie złożenie zamówienia zalogowanego użytkownika, który ma do dyspozycji formularz zawierający kilka pól:
Autor proponowanej pozycji
Tytuł proponowanej pozycji
Wydawca, rok wydania
Uwagi
Preferowana agenda odbioru
Alternatywna agenda odbioru
Ich wypełnienie oraz kliknięcie „Wyślij”, powoduje automatyczne skierowanie zapytania do programu katalogującego SowaSQL i może być dalej procedowane przez bibliotekarza (zob. instrukcję). Jeśli prośba użytkownika zostanie spełniona, system automatycznie powiadomi zainteresowanego o odbiorze książki we wskazanej agendzie.
Podobną funkcją dla omawianej usługi jest Złóż zamówienie międzybiblioteczne. Podobnie jak przy propozycji zakupu książki do biblioteki, złożenie zamówienia międzybibliotecznego jest możliwe po zalogowaniu się użytkownika w OPAC. Sporządzenie kwerendy internetowej polega na wypełnieniu i wysłaniu formularza zawierającego dwa pola: „opis przedmiotu zamówienia” oraz „uwagi”.
Każdy zarejestrowany użytkownik biblioteki w systemie SowaSQL otrzymuje indywidualny numer w bazie czytelników. Numer ten najczęściej jest wydrukowany na legitymacji czytelnika, którą okazuje się w trakcie wypożyczenia lub prolongaty zbiorów w bibliotece. W sytuacji, gdy czytelnik nie posiada przy sobie legitymacji, personel biblioteki może szybko zidentyfikować czytelnika, gdy tylko ten okaże kod kreskowy zawierający indywidualny numer czytelnika. Kod kreskowy w formie pliku graficznego można pobrać bezpośrednio ze swojego konta w OPAC, zapisać na smartfonie i okazać na żądanie, w trakcie pobytu w bibliotece. Identyfikację czytelnika przez bibliotekarza może ułatwić spersonalizowanie konta w katalogu on-line polegające na uzupełnieniu zdjęcia czytelnika na swoim profilu.
Nagły i dynamiczny rozwój technologii związanych z ewolucją sieci WWW wpływa na kulturę i wiedzę oraz na gospodarkę. Technologie informacyjne zmieniają narzędzia, które wykorzystują bibliotekarze w codziennej pracy – systemy biblioteczne, które muszą sprostać wymaganiom użytkowników bibliotek wykorzystujących coraz częściej smartfon do komunikacji z otaczającą rzeczywistością. Warto wykorzystać sprawdzone metody pozyskiwania czytelników do biblioteki w systemie bibliotecznym SowaSQL. Wystarczy zgłosić e-mailowo lub telefonicznie chęć uruchomienia wskazanych funkcjonalności (samodzielny zapis do biblioteki, zgłoszenie propozycja zakupu, złożenie zamówienia międzybibliotecznego) i poczekać, aż czytelnicy je docenią.
likwidacja pól lokalnych (9xx), w tym pola 920 (ISBN ze znakami rozdzielającymi)
nowe zasady wypełniania pól rzeczowych (6xx) – wskaźnik 7 i podpole ^2DBN
W związku z zastosowanymi modyfikacjami w metadanych, informujemy, że rekordy pobierane z Biblioteki Narodowej przez protokół z39.50 nie posiadają pola 920 w strukturze formatu MARC21. System biblioteczny Sowa nie będzie wymagał tego pola na etapie autoryzacji rekordu w module katalogowania. Identyfikacja książki za pomocą ISBN będzie realizowana wyłącznie w polu 020.
Podpola ^2DBN, które globalnie przydzielono grupie pól 6xx rekordów bibliograficznych, nie są indeksowane i wyświetlane w OPAC. Są to podpola techniczne, niewidoczne dla użytkowników, których stosowanie nie wpływa na postać wyszukiwanie zbiorów w katalogu. Podobnie wskaźnik 7 w grupie pól 6xx. Proponujemy, aby w polach od 600 do 655 nie usuwać podpola ^2DBN i nie modyfikować wskaźnika w rekordach pobieranych z Biblioteki Narodowej przez z39.50.
Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółowymi informacjami na powyższe tematy, m.in. też dodania unikalnego identyfikatora w polu 035, w portalu wsparcia technicznego SowaSQL: https://wsparcie.sowasql.pl/support/discussions/forums/16000096592 (warto zaznaczyć „Obserwuj” w prawej górnej części ekranu, aby być na bieżąco w temacie).
W związku ze zmianą adresu IP serwera z Biblioteki Narodowej, użytkownicy systemu Sowa pobierający dane przez protokół Z39.50 proszeni są uruchomienie aktualizacji klienta w oknie importu danych z Biblioteki Narodowej.
Słownik pola 385 rekordu bibliograficznego (odbiorca/przeznaczenie czytelnicze), który powinien być wypełniony według przygotowanego wykazu terminów określających charakterystykę grupy docelowej, został uporządkowany i wzbogacony o kategorię osób stanowiącą aż 600 deskryptorów. Terminy w słowniku zostały opracowane na podstawie zasobów katalogu Biblioteki Narodowej.
Przypomnijmy, że pole 385 w rekordzie bibliograficznym powinno być wypełnione w sytuacji, gdy autor, redaktor lub wydawca publikacji wskazał właściwe przeznaczenie czytelnicze w opracowywanym dokumencie.
W polu tym stosuje się wówczas trzy podgrupy deskryptorów:
Grupa wiekowa
Poziom nauczania
Kategoria osób
Deskryptory stosowane w grupie wiekowej i poziomie nauczania zyskują właściwe wyrażenia wprowadzające w podpolu ^m, które poprzedzają stosowny deskryptor w podpolu ^a, natomiast dla deskryptorów w kategorii osób nie stosuje się wyrażenia wprowadzającego, np.
385 ^mGrupa wiekowa ^aMłodzież
385 ^mPoziom nauczania ^aGimnazja
385 ^aBibliotekarze
Formularz opracowania rekordu bibliograficznego w module katalogowania systemu Sowa, zarówno w wersji SQL Standard jak i SQL Premium, posiada słowniki do pól 380 i 655 (w 655 uzupełniono sekcję „publikacji naukowych i publicystyki”), 386 (dodano kolejne cechy językowe dla literatury), 388 i 648 oraz grupy 336, 337 i 338.
Wzorem wymienionych powyżej słowników dla grup deskryptorów, uporządkowanie istniejących i dodanie nowych terminów dla pola 385 powinno przyspieszyć prace bibliotekarzy opracowujących zbiory biblioteczne w formacie MARC21 i wprowadzić większą kontrolę nad jakością metadanych.
Propozycje zmian i uwag w zakresie pragmatyki katalogowania warto sygnalizować w portalu wsparcia. Kolejne usprawnienia w formularzu katalogowania już niebawem.
Biblioteki oferujące usługi związane z wypożyczaniem czytników e-booków, tabletów oraz odtwarzaczy cyfrowych książek mówionych (Czytak) uzyskały możliwość wprowadzenia informacji o posiadanych urządzeniach do systemu bibliotecznego SOWA. Dzięki temu rozwiązaniu, system rejestruje wypożyczenia, zwroty i prolongaty urządzeń elektronicznych oraz tworzy odpowiednie zestawienia statystyczne dotyczące udostępnień. Informacje o czytnikach e-booków i innych mobilnych urządzeniach są wyszukiwane w systemie i prezentowane w OPAC za pomocą dedykowanych kolekcji tematycznych.
Na życzenie biblioteki istnieje możliwość zdefiniowania różnych „inwentarzy” dla urządzeń w systemie SOWA, np. w celu uzyskania odrębnych zestawień statystycznych w sytuacji, gdy biblioteka posiada kilka filii posiadających zestawy urządzeń do wypożyczenia. Wybranie właściwego inwentarza (nieksiążkowego) jest ważne, gdyż na jego podstawie można określić agendę, w której urządzenie będzie udostępniane.
Systemy biblioteczne SowaSQL Standard i SowaSQL Premium mają już zaimplementowaną nową funkcjonalność, przy czym włączana jest na życzenie biblioteki. Szczegółowe informacje nt. wprowadzania, udostępniania i prezentowania informacji o czytnikach e-booków są dostępne w formie instrukcji w portalu wsparcie.sowasql.pl.
Zachęcamy wszystkich bibliotekarzy użytkujących systemy SowaSQL, zarówno w wersji Standard jak i Premium, do udostępniania informacji o nowym katalogu biblioteki. Prosimy o upowszechnienie poniższego tekstu w mediach lokalnych i internecie (np. na stronach bibliotek, facebooku itd.) w celu popularyzacji wiedzy o dostępności katalogu OPAC w środowisku urządzeń przenośnych. Tekst można wykorzystać wedle własnego uznania, dokonując ewentualnych modyfikacji. Jednocześnie zachęcamy do dodania katalogu biblioteki do głównego ekranu smartfonu. Więcej inf. https://wsparcie.sowasql.pl/
Zachęcamy do korzystania z usług dostępnych w internetowym katalogu (np. https://www.moszczenica-gbp.sowa.pl) na smartfonach i tabletach. Katalog naszej biblioteki jest już „mobilny”. Oznacza to, że automatycznie dostosowuje się do ekranów wszystkich urządzeń, na których zostanie uruchomiony.
Użytkownicy korzystający z katalogu biblioteki na telefonach komórkowych mogą docenić przede wszystkim intuicyjną nawigację i przejrzystą szatę graficzną, którą wyraża nowoczesny układ nagłówka i tzw. hamburgerowe menu dopasowujące się do różnych rodzajów ekranów urządzeń mobilnych. W ślad za tym idą kolejne usprawnienia tj. menu wyboru katalogu zmieniające się automatycznie w tzw. kafelki na wyświetlaczach smartfonów. Zmodernizowano i ujednolicono styl oraz działanie formularzy logowania, samodzielnego rejestrowania się w bibliotece, składania propozycji zakupu itp. Uproszczono i ujednolicono również prezentację opisów bibliograficznych zgodnie z zaleceniami WCAG 2.0.
Nasz katalog oferuje także prowadzenie inteligentnych poszukiwań w jednym polu, tzw. wyszukiwanie proste, pozwalającym na wyszukiwanie informacji o zbiorach we wszystkich strefach opisu. Jeśli wynik poszukiwań będzie pozytywny, to system wskaże opisy dokumentów zawierające poszukiwane słowa, które występują zarówno w opisie tytułu, twórcy czy w grupie tematów. Wystarczy, że wprowadzimy jakieś słowo w oknie „Co mogę dla Ciebie znaleźć?”
W nowoczesny sposób zaprezentowano również nowości czytelnicze na stronie głównej wyszukiwarki. Przedstawia ona 5 najnowszych okładek pochodzących z kolekcji „Nowości”. Kompletną kolekcję „Nowości” można otworzyć, klikając w niewielki przycisk zlokalizowany w prawej części panelu na górze.
Nową wersję naszego katalogu cechuje intuicyjność i prostota, ale też szybsze działanie i bezpieczeństwo, gdyż posiadamy bezpieczny certyfikat SSL.
Zapraszamy do naszego katalogu z komputera i ze smartfona!
