W ostatnim dziesięcioleciu katalogi biblioteczne systemów Sowa znacząco ewoluowały. Zmieniły się sposoby prezentowania informacji o zbiorach bibliotecznych. Pojawiły się miniatury okładek wzbogacające opisy bibliograficzne oraz funkcje społecznościowe, tj. oceny i recenzje książek oraz koszyki na rekordy usprawniające końcowe czynności przed rezerwacją zbiorów. Internetowe katalogi przestały być wyłącznie wyszukiwarkami i stały się „oknem” bibliotek, przez które można dostrzec nowości czytelnicze, zapisać się samodzielnie do biblioteki oraz zgłosić bibliotekarzowi propozycje zakupu książki czy złożyć zamówienie międzybiblioteczne. Rozwojowi tych funkcjonalności towarzyszyło upraszczanie samych wyszukiwarek, które wzorem Google.com, oferują dziś precyzyjne i dynamiczne dotarcie do poszukiwanego dokumentu.
Przejrzyście, elastycznie, responsywnie
Katalog biblioteczny w dobie informacji cyfrowej musi podlegać ciągłym przeobrażeniom. Szczególnie w zakresie architektury informacji, a więc organizacji treści, jej nazewnictwa oraz nawigacji i wyszukiwania. Ma to wpływ na jego użyteczność. Technologie projektowania stron WWW w XXI w. pozwalają na tworzenie witryn, których zawartość, układ i wygląd treści dostosowują się automatycznie do ekranów wszystkich urządzeń, na których są prezentowane. Założenia te zostały z powodzeniem wykorzystane w czwartej wersji katalogu OPAC (v.4.00 i kolejne poprawki oraz mniejsze aktualizacje) systemów SowaSQL.
Użytkownicy korzystający z katalogu biblioteki na smartfonach docenią przede wszystkim intuicyjną nawigację i przejrzystą szatę graficzną, którą wyraża nowoczesny układ nagłówka i menu (zwane hamburgerowym lub kanapkowym) dopasowujące się do różnych rodzajów ekranów urządzeń mobilnych. W ślad za tym idą kolejne usprawnienia tj. ukrywany panel filtrów (faset) oraz menu wyboru katalogu zmieniające się automatycznie w kafelki na wyświetlaczach telefonów komórkowych. Zmodernizowano i ujednolicono styl oraz działanie wszystkich formularzy: logowania i generowania nowego hasła użytkownika, samodzielnego rejestrowania użytkownika w bibliotece, składania propozycji zakupu czy zamówień międzybibliotecznych. Wykonane w technologii HTML5 formularze są odpowiednio duże i czytelnie opisane. Ponadto w formularzach wypełnianych bez logowania użytkownika zastosowano nowe mechanizmy zabezpieczeń (reCaptcha), które chronią przed internetowymi robotami. Korzystanie na smartfonach i tabletach z usług dostępnych w katalogu stało się tym samym wygodne i niezobowiązujące.
Użytkownik zalogowany do OPAC na smartfonie ma do dyspozycji bardziej funkcjonalne konto, a w nim przebudowane sekcje informacji o dostępności. Nowością jest zmiana dotychczasowego układu menu, które obecnie zawiera zgrupowane informacje o dokumentach wobec których użytkownik biblioteki ma zobowiązania. Listy prezentujące wypożyczenia oraz ich historie zostały ujednolicone. Mają taki sam styl w jakim prezentowane są wyniki wyszukiwania. Przebudowany został także panel zmiany hasła. Nowy wygląd i rozkład informacji powinien znacząco poprawić korzystanie z konta i jego nawigację.
Wśród nowości jest też prezentacja miniatury okładki przy opisie bibliograficznym pochodzącym z portalu w.bibliotece.pl To ważna zmiana, gdyż w sytuacji braku lokalnej okładki przy rekordzie, metadane opisowe dokumentu zostaną wzbogacone okładką z portalu. Uproszczenie i ujednolicenie prezentacji informacji bibliograficznych zmierza stopniowo w kierunku wytycznych dotyczących dostępności serwisów internetowych dla osób niepełnosprawnych, o których mowa w zasadach WCAG 2.0.
Wzorem sklepów internetowych dotychczasowy schowek został zastąpiony koszykiem. Koszyk ma też większą funkcjonalność niż schowek, bo pozwala „przetrwać” kolejne wizyty na stronie WWW. Przeglądarka bowiem zapamiętuje jego zawartość i pozwala na jej przejrzenie na smartfonie. Wystarczy żeby była powiązana między komputerem a smartfonem. W przyszłości funkcjonalność koszyka będzie się zwiększać; zostaną dodane mechanizmy filtrowania, błyskawicznej realizacji operacji i większej współpracy z przeglądarką WWW.
Istotną zmianą nowej wersji OPAC systemu Sowa jest zmiana nazw operacji związanych z dokonywaniem wypożyczeń i zamówień dokumentów. Zdecydowano zrezygnować z dotychczasowych terminów, które funkcjonowały przez lata jako „zamawianie” i „rezerwacja”. W zamian pojawiły się nazwy przyjazne i bardziej zrozumiałe. Jeśli książka jest dostępna w bibliotece i można ją natychmiast wypożyczyć, to użytkownik ma do dyspozycji ikonkę w kolorze zielonym zawierającym hasło „wypożycz”. Natomiast jeśli książka została wypożyczona i jest niedostępna w bibliotece, to użytkownik może skorzystać z ikonki w kolorze pomarańczowym zawierającej hasło „zapisz się”. Ikono towarzyszą również opisy dostępności egzemplarzy.
Wart odnotowania jest też nowy sposób prezentowania nowości czytelniczych na stronie głównej wyszukiwarki, który przedstawia 5 najnowszych okładek pochodzących z kolekcji „Nowości”. Kompletną kolekcję „Nowości” można otworzyć, klikając w przycisk „Zobacz wszystkie nowości”, który jest zlokalizowany w prawej części panelu. Wprowadzono także nowy, dynamiczny sposób zarządzania kolekcjami tematycznymi. W lewej, górnej części menu katalogu widoczne są „Kolekcje”, których kliknięcie powoduje przełączenie wyszukiwarki w tryb wyboru kolekcji. Lista „Kolekcji” posiada dwie odrębne funkcje „Nowości” i „Zapowiedzi”. „Nowości” w menu „Kolekcje” dotyczą tych informacji o dokumentach, dla których uwzględniono już pola egzemplarzy. „Zapowiedzi” natomiast dotyczą tych informacji o zbiorach, dla których nie dodano jeszcze żadnych egzemplarzy.
Katalog biblioteczny, który dziś jest rozumiany wyłącznie w kontekście internetowej bazy elektronicznej, nie jest już autonomicznym komponentem świata bibliotecznego. Jest fragmentem informacyjnej rzeczywistości, która podlega wielu przeobrażeniom. Czekamy zatem na kolejne interesujące zmiany…
