System biblioteczny SowaSQL Premium wzbogacono o e-usługę umożliwiającą czytelnikowi zapisanie się i logowanie do biblioteki przez OPAC z wykorzystaniem Krajowego Węzła Identyfikacji Elektronicznej*, znanego i dostępnego użytkownikom internetu pod nazwą login.gov.pl
Dzięki tej e-usłudze, czytelnik może szybko oraz bezpiecznie utworzyć i aktywować konto w systemie bibliotecznym, bez konieczności osobistej wizyty w bibliotece i potwierdzania danych osobowych za pomocą dokumentu tożsamości. Od razu, po uwierzytelnionej rejestracji za pomocą e-usługi, można korzystać z oferty biblioteki dostępnej w katalogu on-line, np. zamawiać książki. Możliwe jest także logowanie do katalogu za pomocą platformy login.gov.pl
E-usługa w katalogu OPAC
Wykorzystanie uwierzytelnienia za pomocą Węzła Krajowego w OPAC niesie ze sobą wiele korzyści związanych z dostępem do różnych systemów usługowych. Do najważniejszych z nich należy proste logowanie za pomocą uniwersalnego loginu i bezpiecznego zestawu haseł. Ponadto istnieje możliwość logowania z poziomu bankowości elektronicznej, za pomocą Profilu Zaufanego lub e-dowodu.
E-usługa znana użytkownikom z innych usług publicznych
Dostępna zarówno dla nowych, jak i zarejestrowanych użytkowników bibliotek
Zapewniająca bezpieczny i uniwersalny dostęp do danych osobowych
Zawierająca wiele sposobów logowania, m.in. przez banki
Wdrożenie e-usługi jest możliwe w bibliotekach, które wykorzystują klienta zintegrowanego systemu bibliotecznego SowaSQL Premium. Wymaga ponadto:
rejestracji biblioteki, jako podmiotu publicznego, w Węźle Krajowym oraz zatwierdzenia statusu przez operatora platformy,
uzyskania certyfikatu dla posiadanego systemu bibliotecznego, potwierdzającego bezpieczny sposób komunikowania się z Węzłem Krajowym.
Biblioteki, które otrzymały dofinansowanie na zakup nowości czytelniczych w ramach realizacji Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 na lata 2021-2025 mogą zamieścić informacje o dofinansowaniu w katalogach OPAC systemów SowaSQL.
Proponujemy, aby informację dotyczącą finansowania publikacji zamieścić w formacie MARC 21 opisu rekordu bibliograficznego w polu 536 ^a , np.:
536 ^aZrealizowano ze środków w ramach Programu Wieloletniego „Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa”. Priorytet 1- Zakup nowości wydawniczych do bibliotek publicznych. Płatne ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Katalog OPAC systemu SowaSQL Premium wzbogacono o graficzne symbole rodzajów dokumentów (piktogramy).
Biblioteki wykorzystujące internetowy katalog systemu SOWA mogą zaoferować użytkownikom zawężanie wyszukiwania za pomocą ikonek (piktogramów), opracowanych dla różnych rodzajów zbiorów bibliotecznych. Wśród nich są: książki, audiobooki, e-booki, czasopisma, filmy i seriale, muzyka, gry i zabawki oraz gry komputerowe.
Zachęcamy biblioteki do włączania wybranych ikon w katalogu OPAC systemu SowaSQL Premium. Zgłoszenia prosimy kierować na portal https://wsparcie.sowasql.pl/
Piktogramy znajdujące się pod oknem wyszukiwawczym w OPAC, odpowiadają deskryptorom prezentowanym w fasetach. Klikając w wybraną ikonę użytkownik zawęża wyniki wyszukiwania do konkretnych typów dokumentów. System prezentuje wówczas rekordy, które posiadają odpowiedni deskryptor w polu MARC 21, np. 380 ^aFilmy i seriale
Użytkownik zainteresowany wyszukiwaniem w konkretnym rodzaju zbiorów, np. Audiobooków, może kliknąć w ikonkę pinezki, aby przypiąć filtr. Filtr będzie kształtował wynik każdego kolejnego wyszukiwania, aż do czasu jego odpięcia lub zakończenia sesji przeglądarki. Działanie filtrów opisano w sekcji Pomocy katalogu OPAC: https://demo.sowa.pl/
Lista ikon nie jest zamknięta i będzie uzupełniana o kolejne rodzaje zbiorów.
System biblioteczny SowaSQL Premium zyskał nową funkcjonalność pozwalającą czytelnikom na dokonywanie szybkich opłat w OPAC. Dzięki temu rozwiązaniu można w katalogu biblioteki (np. na smartfonie) uregulować on-line opłatę za przetrzymanie książki (tzw. karę). Opłacone zobowiązania wobec biblioteki skutkują odblokowaniem kont czytelników.
Wdrożenie płatności PayU w katalogu OPAC wymaga posiadania klienta zintegrowanego systemu bibliotecznego SowaSQL Premium, który wyposażono w nowy serwer API oraz protokół komunikacyjny oparty o HTTPS, oraz wykupienia modułu płatności internetowych.
Stan konta czytelnika w OPAC
Biblioteka, która zamierza uruchomić płatności PayU musi wpierw dokonać rejestracji w serwisie PayU i podpisać umowę z dostawcą usługi, a następnie dostosować regulamin biblioteki do wymogów płatności online.
Po skonfigurowaniu punktu płatności w PayU, biblioteka przekazuje firmie Sokrates-software odpowiednie parametry, które zostaną skonfigurowane w systemie Sowa. Są to identyfikatory i klucze – dla klienta systemu PayU oraz dla punktu płatności. W katalogu OPAC zostanie natomiast opublikowany regulamin płatności zgodny z wytycznymi PayU.
Rozpoczęcie płatności w OPAC
Proces płatności w systemie PayU
Potwierdzenie płatności w OPAC
Płatności internetowe PayU umożliwiają dokonywanie oraz otrzymywanie szybkich wpłat przez Internet pomiędzy osobami posiadającymi konto e-mail. PayU daje też możliwość płacenia przelewem bankowym oraz kartą kredytową.
Od 1 października 2020 r. w systemach SowaSQL (Standard, Premium) istnieje możliwość pobierania danych z nowo aktualizowanej kartoteki wzorcowej UKD (2020-…) Biblioteki Narodowej.
Dostęp do rekordów kartoteki wzorcowej UKD następuje po kliknięciu w ikonę CKHW, która jest umiejscowiona w formularzu MARC21 przy polach 080.
Wiązanie pola 080 z polem 153 pozwala na bezpośrednie pobieranie klasyfikacji z rekordu wzorcowego do rekordu bibliograficznego oraz jego kontrolę.
Kartoteka UKD nie jest automatycznie powiązana z rekordami bibliograficznymi. Stanowi rodzaj słownika UKD zbudowanego zgodnie z metodą zapisu pionowego.
Kartotekę wzorcową UKD w systemie bibliotecznym Sowa można przeszukiwać przez symbole UKD, hasła UKD oraz wykorzystywać “tropy”.
Kartoteka jest kontrolowana przez Pracownię Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej Biblioteki Narodowej.
Odpowiadając na pytania dotyczące organizowania szkoleń on-line z formatu MARC 21 dla użytkowników systemów SOWA, informujemy, że prowadzone są w następujących blokach tematycznych.
efektywne katalogowanie – źródła opisów bibliograficznych (BN i w.bibliotece.pl)
korzystanie ze słowników i CKHW
budowa rekordu opisu bibliograficznego książki i audiobooka
pola: 380 i 655 ; 385 i 386 ; 388 i 648 ; 336, 337, 338
przydzielanie miniatur okładek do rekordów w systemie
uzupełnianie pól adnotacji i recenzji
tworzenie i melioracja kolekcji „Nowości”
MARC 21 dla zaawansowanych (czas 90-120 min.)
Problematyka szkolenia dostosowana do pytań lub ustalana w oparciu o wywiad. Może obejmować zagadnienia szkolenia dla początkujących lub stanowić jego kontynuację.
Przykładowe zagadnienia:
opis rekordu wydawnictwa jedno- i wielotomowego
prace autorskie i prace zbiorowe
wydawnictwa seryjne (serie proste i złożone)
inne: wydawnictwa współwydane, prace niesamoistne, zbiory dźwiękowe
budowa rekordu KHW
schematy przekształcania rekordów MARC21
tworzenie i melioracja kolekcji tematycznych
MARC 21 dla “zuchwałych” (czas 90-120 min.)
operacje ręczne: podmiana rekordów operacji WKLEJ, czyszczenie faset, itd.
operacje grupowe (opcjonalnie; dla profesjonalistów): ustaw deskryptor, modyfikowanie danych
MARC 21 dla bibliografów (czas 90-120 min.)
pola charakterystyczne dla bibliografii regionalnej
budowa rekordu opisu bibliograficznego jednostek niesamoistnych (artykuł, recenzja)
Ponadto oferujemy szkolenia:
Zintegrowany klient systemu SowaSQL Premium (czas 45-60 min.)
Szkolenie dla zainteresowanych pracą w kliencie zintegrowanym systemu SowaSQL Premium.
Portal w.bibliotece.pl (czas 90 min.)
Szkolenie dla bibliotekarzy posiadających aktywne konto w portalu.
administracja profilem w portalu (uzupełnienie informacji)
prowadzenie multimedialnego bloga
dodawanie zbiorów na wirtualne półki
dodawanie recenzji czytelniczych, itd.
Istnieje możliwość zorganizowania szkolenia dla wybranych (konkretnych) zagadnień, które występują w różnych blokach tematycznych.
Szkolenia organizowane są on-line z wykorzystaniem programu pomocy zdalnej i programu prezentacji zdalnej TeamViewer.
Szkolenia mają charakter dokształcający. Od uczestników szkoleń wymagana jest znajomość przepisów katalogowania, znajomość ewidencji materiałów bibliotecznych, ogólna wiedza o systemie SOWA i podstawowe umiejętności wyszukiwania w katalogu OPAC. Celem szkolenia jest aktualizacja i pogłębianie wiedzy oraz rozwój kwalifikacji zawodowych bibliotekarzy.
System biblioteczny SowaSQL oferuje usługi, które mogą sprawić, że katalog biblioteczny stanie się jeszcze bardziej interesujący dla czytelników. Są to: prezentacja nowości bibliotecznych, udostępnienie metadanych „Wolnych Lektur”, samodzielne zapisywanie się do biblioteki oraz składanie propozycji zakupu książek.
pixebay.com
Nowości w OPAC
Wybór książek w katalogu on-line bywa spontaniczny, a decyzje o wypożyczeniu konkretnych tytułów podejmowane są często w oparciu o eksponowane okładki dokumentów.
OPAC systemu SowaSQL umożliwia prezentowanie propozycji czytelniczych w kolekcji „Nowości”. Kolekcje tworzy bibliotekarz, który powinien pamiętać, że zbyt duża oraz zbyt mała liczba udostępnionych w niej opisów dokumentów – nie jest dobrym rozwiązaniem. Podobnie, zbyt rzadkie meliorowanie kolekcji nie przyniesie dobrego efektu. Konieczne jest zrównoważenie liczby rekordów w kolekcji, w stosunku do czasu ich udostępnienia. Lepiej udostępniać mniej i częściej ją uzupełniać lub zmieniać.
Kolekcje „Nowości” mogą zawierać również opisy e-booków. Mogą to być „Wolne Lektury” lub subskrybowane zbiory: IBUK Libra, NASBI i Legimi. Liczba udostępnionych e-booków w OPAC powinna być rozsądna, a zasób często aktualizowany.
Wolne Lektury
Pomysł Fundacji Nowoczesna Polska, aby stworzyć narzędzia dostępu do wolnych dóbr kultury i dać powszechne prawo do korzystania do ponad 5500 utworów literackich z domeny publicznej, znalazł zastosowanie w setkach „sowich” katalogów. Wolne Lektury zaczęto integrować w katalogach OPAC systemów Sowa z końcem 2014 roku.
„Wolne Lektury” udostępniane są w wielu formatach. Formaty hybrydowe (PDF) można otworzyć na dowolnym urządzeniu, również mobilnym (tablet, smartfon); formaty tekstowe (mobi, epub) można przenieść ma dedykowane czytniki e-booków, formaty dźwiękowe (audiobooki) warto odsłuchać bezpośrednio w katalogu bibliotecznym, natomiast książki w standardzie DAISY (dla osób niewidomych lub niedowidzących) odtworzyć w dowolnym urządzeniu lektorskim.
System SowaSQL jest przystosowany do automatycznego i bezpośredniego udostępnienia elektronicznej treści „Wolnych Lektur”. Metadane e-booków z miniaturami okładek są odpowiednio grupowane i indeksowane (OAI-PMH, MARC21) w systemie. Otrzymują także stosowane deskryptory i statusy dostępności.
Warto dodać, że systemy SowaSQL są przystosowane do współpracy z wszystkimi popularnymi platformami e-booków, oferującymi dostęp do polskiej i światowej literatury, w tym klasyki oraz nagradzanych nowości literackich.
Samodzielny zapis
Użytkownicy niezapisani do biblioteki mogą również rezerwować książki, dzięki możliwości samodzielnego zapisu do biblioteki. Usługa ta jest dostępna również dla tych, którzy wejdą na profil biblioteki w portalu w.bibliotece.pl
Włączenie rejestracji czytelnika (usługa na życzenie) w katalogu SowaSQL może, w pewnym sensie, rozwiązywać problem włączenia „nieużytkowników” do społeczności biblioteki.
Proces zapisu czytelnika do biblioteki jest prosty, a funkcja łatwa do odnalezienia w OPAC. Wystarczy wejść w „Konto”, wypełnić prosty formularz, a następnie odebrać mail, wygenerowany i wysłany przez system. W tym momencie czytelnik może już zalogować się do katalogu on-line i korzystać z wszystkich dostępnych usług.
Zaproponuj zakup do biblioteki
Po zalogowaniu w katalogu OPAC czytelnik może zgłosić propozycje nabycia zbiorów do biblioteki za pomocą prostego formularza zawierające pola:. „Autor proponowanej pozycji”; „Tytuł proponowanej pozycji”; „Wydawca, rok wydania”; „Uwagi”; „Preferowana agenda odbioru”; „Alternatywna agenda odbioru”.
Ich wypełnienie oraz kliknięcie „Wyślij”, powoduje automatyczne skierowanie zapytania do programu katalogującego SowaSQL i dalej jest procedowane przez bibliotekarza. Jeśli prośba użytkownika zostanie spełniona, system automatycznie powiadomi zainteresowanego o odbiorze książki we wskazanej agendzie.
Podobną funkcją dla omawianej usługi jest „Złóż zamówienie międzybiblioteczne”. Po zalogowaniu się użytkownika w OPAC, sporządzenie kwerendy internetowej polega na wypełnieniu i wysłaniu formularza zawierającego dwa pola: „opis przedmiotu zamówienia” oraz „uwagi”.
Zachęcamy BIBLIOTEKARZY do informowania Czytelników o dobrych i sprawdzonych usługach, dostępnych w katalogach OPAC. Wystarczy zgłosić na portalu wsparcie.sowasql.pl, mailowo lub telefonicznie chęć uruchomienia samodzielnego zapisu do biblioteki, propozycje zakupu zbiorów, złożenie zamówienia międzybibliotecznego czy integracji „Wolnych Lektur”.
Zachęcając do dalszej eksploracji zbiorów, przypominamy też, że katalog OPAC automatycznie dostosuje się do ekranów smartfonów, gdyż został zaprojektowany i zbudowany z myślą o użytkownikach mobilnych.
W związku z rosnącym zainteresowaniem funkcjonalnością dotyczącą planowania zamknięcia bibliotek dla czytelników, aktualna wersja systemu SowaSQL została zmodyfikowana i wzbogacona o nowe możliwości.
Biblioteki zamierzające wstrzymać wypożyczenia i zwroty na pewien okres, mogą wykorzystać mechanizm Zamknięcia agendy, dzięki któremu system Sowa:
nie będzie naliczać opłat za przetrzymanie w tym terminie,
nie będzie wysyłać przypomnień i ponagleń (e-mail/SMS) dotyczących wypożyczonych materiałów,
będzie wyświetlać komunikat w OPAC o przyczynie niedostępności książek, np. Biblioteka zamknięta z powodu… urlopu / skontrum / remontu / zagrożenia epidemicznego / itd.
O dostępności dla czytelnika funkcji samodzielnego rezerwowania i zamawiania w OPAC decyduje bibliotekarz.
Narzędzia dostępne są w menu programu dla pracowników z uprawnieniami obsługi wypożyczalni:
Informujemy, że w Wypożyczalni systemu SowaSQL* uruchomiona została funkcja, która pozwala rejestrować zwrot wypożyczonych materiałów wraz z poddaniem ich kwarantannie.
Kliknięcie przycisku [Zwrot], a następnie wybór trybu [Kwarantanna] powoduje, że przyjmowany egzemplarz jest blokowany, a jego status w OPAC wskazuje na brak możliwości wypożyczania i rezerwowania. Wstrzymywana jest też realizacja ewentualnego zamówienia tego egzemplarza, nie jest wysyłana informacja (email, sms) o możliwości jego odbioru.
Dla ułatwienia pracy, na stanowisku zapamiętywany jest ostatni tryb zwrotu [Stan dobry] [Kwarantanna], który traktowany jest jako domyślny. Stan ten sygnalizowany jest wyróżnieniem przycisku i informacją widoczną w pasku tytułowym programu. Dzięki temu przy przyjmowaniu kolejnych materiałów nie będzie konieczny każdorazowo wybór trybu zwrotu.
W programie Wypożyczalni, przy egzemplarzu przyjętym w trybie [Kwarantanna], prezentowana jest informacja o dacie wstrzymania wypożyczania. Identyfikator i sygnatura prezentowane są w kolorze czerwonym. Rezerwacja egzemplarza w OPAC jest zablokowana, zamówienia mogą być aktywne. Dodatkowo lista egzemplarzy przyjętych w powyższym trybie jest widoczna w programie Obsługi Inwentarzy w zakładce [Zablokowane]. Możliwe jest też przygotowanie zestawienia do wydruku.
Odblokowanie egzemplarza – wprowadzenie ponownie do obiegu – może nastąpić zarówno w programie Wypożyczalni jak i Obsługi Inwentarzy, po jego wskazaniu i kliknięciu przycisku [Udostępnij].
Informujemy ponadto, że biblioteki wykorzystujące wrzutnie RFID mogą zgłaszać prośbę o ustawienie automatycznego kierowania zwróconych książek na “kwarantannę”.
*) dotyczy bibliotek, które wykorzystują program Wypożyczalni w systemie SowaSQL i zaktualizowały system do najnowszej wersji.
W 2019 roku debiutował program klienta systemu SowaSQL Premium korzystający z protokołu HTTPS i formatu danych JSON. Nową aplikację wyróżnia przede wszystkim integracja (stąd nazwa) wszystkich dotychczasowych programów, tj. katalogowanie, obsługa wypożyczeń, skontrum, itd. Wszystkie zostały zastąpione jednym programem, uruchamianym z pulpitu systemu operacyjnego MS Windows (w systemie SowaSQL Standard wymagają oddzielnego uruchomienia i logowania).
Zintegrowany klient systemu pozwala na równoczesną pracę wielu okien programów. Rozwiązanie to znacząco usprawnia pracę bibliotekarza, który może samodzielnie personalizować pulpit systemu, umieszczając na ekranie wybrane zakładki*. Ich dodanie może nastąpić m.in. poprzez wybranie pozycji z menu, które “wysuwa się”, po kliknięciu myszką na pasek z lewej strony ekranu.
Udoskonalono okno logowania systemu, wprowadzając opcję odzyskiwania zapomnianego hasła oraz informację o dostępności nowej wersji programu klienckiego.
Nowością jest możliwość zwiększenia lub zmniejszenia szerokości prezentowanej informacji bibliograficznej za pomocą przesuwanego paska oraz sposób otwierania (dwuklik) i pobierania rekordów bibliograficznych.
Najnowsza, interesująca funkcjonalność w programie klienta systemu SowaSQL Premium pojawiła się kilka dni temu. Dotyczy ona rekordów wyszukiwanych i pobieranych z portalu w.bibliotece.pl Wygodniejsza forma podglądu struktury rekordu w formacie MARC21, pozwala bibliotekarzowi na szybszą ocenę rekordów z różnych źródeł i wybór najlepiej opracowanego.
Na uwagę zasługuje również możliwość powiększenia okien formularza edycji opisu bibliograficznego. Dzięki temu obszar pola MARC21 będzie poszerzać się wraz z wprowadzanym tekstem opisu. Rozwiązanie to docenią bibliografowie tworzący rozbudowane adnotacje (zawartościowe lub wyjaśniające), a także bibliotekarze opracowujący zbiory specjalne, tj. rękopisy, starodruki (inkunabuły, cimelia) oraz inne obiekty, które wymagają obszernych opisów w polach, np. tytułu, stref uwag lub recenzji (940).
XVI-wieczny druk z proweniencją klasztoru bernardynów przeworskich ze zbiorów Biblioteki XX. Czartoryskich
