Rozwój sieci paczkomatów na rynku usług pocztowych jest dynamiczny. Funkcjonuje już 3500 takich urządzeń w Polsce, a ma być ich jeszcze więcej. Z badań Kantar TNS wynika natomiast, że tylko ciągu 3 miesięcy w 2018 r., aż 62 proc. internautów odebrało paczkę w paczkomacie. Paczkomaty ułatwiają odbiór i nadawanie przesyłek oraz obniżają koszty usług kurierskich.
Książkomaty stały się odpowiedzią na zapotrzebowanie użytkowników bibliotek, a ich działanie jest podobne do paczkomatów. Rolą książkomatu nie jest zastąpienie pracy bibliotekarza, ale wsparcie jego zadań w codziennej pracy.
Książkomat jest urządzeniem umożliwiającym samoobsługowe wypożyczanie i zwrot książek lub innych materiałów bibliotecznych, które są zarejestrowane w systemie bibliotecznym. Wyposażony jest w zamykane schowki, ekran dotykowy oraz czytnik kart bibliotecznych. Może być wykorzystywany poza siedzibą biblioteki, a dostęp do niego jest możliwy przez cała dobę, dzięki czemu czytelnik może z niego skorzystać w dowolnym czasie.
Dzięki dostosowaniu systemu bibliotecznego SowaSQL do oprogramowania obsługującego książkomaty, stało się możliwe ich uruchomienie w bibliotekach. Książkomaty pozwalają nie tylko na samodzielny odbiór zamówionych uprzednio w bibliotece książek, ale też na zwrot przeczytanych. Dzięki specjalnym protokołom komunikacyjnym w systemie bibliotecznym, moduł obsługi wypożyczeń oraz katalog OPAC współpracują z książkomatami, pozwalając na profesjonalną, w pełni automatyczną realizację procesów bibliotecznych związanych z wypożyczeniami i zwrotami książek.
Działanie książkomatu jest intuicyjne i nie nastręcza trudności w trakcie odbioru lub zwrotu materiałów. W pierwszej kolejności czytelnik zamawia książki on-line w katalogu bibliotecznym, wskazując w OPAC miejsce docelowe odbioru jako książkomat. Informacja o tym działaniu czytelnika jest automatycznie przekazywana w (poprzez system SowaSQL) bibliotekarzowi, który kieruje do książkomatu zamówione materiały. Gdy bibliotekarz umieści książkę w odpowiedniej skrytce w książkomacie, system biblioteczny SowaSQL automatycznie wyśle powiadomienie do czytelnika (e-mail, sms) informujące go o możliwości odbioru zamówionych materiałów. Czytelnik może teraz swobodnie odebrać zamówioną książkę o dowolnej godzinie. Odbiór materiału realizowany jest w książkomacie za pomocą karty bibliotecznej i czytnika kart. Książkomat automatycznie otwiera schowek z zamówioną książką, którą czytelnik odbiera. System biblioteczny w tym momencie rejestruje wypożyczenie. Do otwarcia skrytki wymagana jest tylko karta biblioteczna. Po wypożyczeniu, czytelnik może zarządzać wypożyczoną książką na swoim koncie w katalogu OPAC i ją prolongować lub zwrócić.
Zwrot książki do książkomatu jest podobny do jej odbioru, jednak konieczna jest weryfikacja zwróconych materiałów przez bibliotekarza w module obsługi wypożyczeń systemu SowaSQL.
Pierwsze dwa książkomaty, które współpracują z systemem SowaSQL zostały zainstalowane w Bibliotece Publicznej w dzielnicy Wawer m.st. Warszawa. Urządzenia zostały zamontowane przed budynkami bibliotek, tuż obok wejścia. Pierwszy z nich, wraz z wrzutnią służącą do zwrotu książek, uruchomiono 27 września 2018 r. w Kulturotece przy ul. Błękitnej. Drugi stanął w listopadzie 2018 r. przed wejściem do biblioteki przy ul. Powojowej.
Kolejny książkomat, którym zarządza system SowaSQL, został zamontowany na stacji kolejowej w Grodzisku Mazowieckim. Biblioteka Publiczna Gminy Grodzisk Mazowiecki w dniu 6 grudnia 2018 r. oddała użytkownikom biblioteki urządzenie, które nie znajduje się w bezpośredniej lokalizacji siedziby biblioteki lecz w budynku Dworca PKP. Książkomat został dlatego oznakowany logiem Mediateki, a na ekranie pojawiła się krótka instrukcja informująca o obsłudze urządzenia.
Instrukcja nt. obsługi książkomatu w programie wypożyczalni systemu SowaSQL jest dostępna w portalu wsparcie.sowasql.pl